جمعه سیاه؛ آغازی بر پایان ۲۵۰۰ سال نظام شاهنشاهی/ قیام 17 شهریور رسوایی جهانی رژیم پهلوی و استکبار را رقم زد

 تلاش های فكری و سیاسی حضرت امام(ره) به عنوان رهبر نهضت با توجه به گستره وسیع هواداران اسلام انقلابی در میان روشنفكران دینی،سرانجام در میان مجموعه مخالفان سیاسی رژیم، جایگاه استوار و خدشه ناپذیر آن را تثبیت كرد و به عنوان خمیر مایه فكری انقلاب توانست همه جریان های موجود را با خود همراه بسازد یا به حاشیه براند.

17 شهریور؛ یکی از سرفصل های مهم تاریخ

مجتبی میر، کارشناس مسائل سیاسی در گفت و گو با خبرنگار ما در این باره بیان کرد: قیام ۱۷ شهریور ماه یکی از سرفصل‌های مهم تاریخ ایران است، ماجرایی که منجر به کشتار خونین تظاهرکنندگان توسط نیروهای ارتش شاهنشاهی شد.
 
وی ادامه داد: آنچه در ۱۷ شهریور اتفاق افتاد و تبدیل به جمعه سیاه شد، این بود که شاه میخواست پا جای پدرش بگذارد و همانگونه که رضاشاه در مسجد گوهرشاد کشتار جمعی راه انداخت، وی هم می خواست در بین مردم ترس به وجود آورد، اما نه تنها این اقدام آن ها باعث ایجاد ترس در بین مردم نشد، بلکه ترس از مرگ را هم از بین برد و از خودگذشتگی و فداکاری را حتی در بانوان ایجاد کرد، چراکه خیلی از شهدا زن بودند.
 
میر تصریح کرد: اتفاقی که رقم خورد این بود که در میدان شهدا تجمع اعتراض آمیزی ایجاد و در نهایت با برخورد مسلحانه از طرف نیروهای ارتش شاهنشاه همراه و منجر به کشتار جمعی از هموطنان شد.
 
این کارشناس با بیان این که شبهاتی درباره این موضوع در خصوص تعداد کشته ها است، اذعان کرد: بر اساس گزارش گزارشگران سفارت آمریکا که به پوشش این جنایت پرداختند و مکاتباتی که بین سفارت این کشور در تهران و وزارت امور خارجه ایالت متحده اتفاق افتاد، در 17 شهریور متاسفانه سربازان به جای سلاح های کنترل کننده جمعی از سلاح جنگی استفاده می کردند، این گزارش تعداد شهدا را به بیش از ۴ هزار نفر تخمین زده است.
 
به گفته وی، این کشتار وحشیانه توسط ماموران رژیم پهلوی در میدان ژاله تهران که قبل از این اتفاق به "شهدا" تغییر نام داد، اتفاق افتاد، مردم در روز ۱۳ شهریور به دلیل شهادت چندی دیگر از هموطنان تجمع کردند و آیت‌الله علامه حاج شیخ یحیی نوری که در این اجتماع چند هزار نفره سخن می گفت اعلام کرد که اگر شهرداری این میدان را به نام شهدا نشناسد، مسلمین آن را به این نام خواهند شناخت، مردم هم پلاکاردهایی به نام خیابان شهدا در دست گرفته بودند.
 
میر با اشاره به این که قیام 17 شهریور در روزهای واپسین حکومت پهلوی از جهات مختلف حائز اهمیت فوق العاده ای بود و چند پیامد سنگین برای حکومت محمد رضا شاه داشت، بیان کرد: آن ها سیاست آشتی ملی را دنبال می‌کردند و جعفر شریف امامی هم تبلیغات مفصلی در این باره داشت، اما هرگونه آشتی میان مردم و حاکمیت با این حادثه ای که توسط ماموران رژیم پهلوی رقم خورد در عمل ناممکن و منتفی شد.
 
رسوایی جهانی شاه و تزلزل در صفوف ارتش
 
وی افزود: پیامد بعدی آن رسوایی جهانی شاه و حامیان حقوق بشری این رژیم بود، این رژیم تحت حمایت خیلی از کشورها و به طور خاص کاخ سفید آمریکا که پرچم حقوق بشر را در دست داشت، بود و با بازتاب وسیع آن شاه و رژیم پهلوی رسوایی جهانی را متحمل شدند.
 
این کارشناس با بیان این که تزلزل در صفوف ارتش دیگر پیامد این قیام بود، تصریح کرد: این حادثه با حکومت نظامی همراه بود و در گزارش سفارت ایالت متحده نیز آمده است که مردم اطلاعی از برقراری حکومت نظامی نداشتند و آن ها قبل از این حادثه با برنامه‌ریزی قبلی اقدام به ایجاد حکومت نظامی کردند و این ماجرا به صورت مستقیم توسط ارتشی‌ها صورت گرفت و استقرار طولانی که ارتش در میدان ها و مراکز مهم شهر داشت، فلسفه وجودی آن را زیر سوال برد.
 
وی گفت: مقدمه قیام ۵۷ حوادثی بود که در ماه رمضان همان سال پی ریزی شد، استقرار طولانی مدت ارتش در خیابان ها، فلسفه آن را زیر سوال برد و شکاف و اختلاف سختی را بین فرماندهان و نیروهای مسلح ایجاد کرده بود، با توجه به اینکه خیلی ها گرایش مذهبی داشتند، کم کم این مسائل موضوع ارتش را تضعیف کرد، به خصوص اینکه امام خمینی قبل از ۱۷ شهریور به ارتشی‌ها هشدار دادند که در کنار مردم قرار بگیرید و به ملت بپیوندید، این اتفاق باعث تزلزل شدیدی در ارتش شد و انسجام آن را به طور کامل متزلزل کرد.
 
افزایش نفرت مردم از ایالات متحده آمریکا
 
میر افزود: همچنین این حادثه به رهبری امام خمینی (ره) استحکام بخشید و تمام نیروهای ملی و مذهبی به این نتیجه رسیدند که بهترین راه پیوستن به صفوف انقلاب تحت زعامت و رهبری امام است، قبل از این حادثه هم رهبر کبیر انقلاب پیام داده بودند و شاه را عامل همه کشتارها و حکومت نظامی دانستند.
 
وی تصریح کرد: در پی سخنرانی امام خمینی (ره) و سایر مراجع تقلید قبل از این اتفاق نه تنها آشتی ملی شریف امامی شکست خورد بلکه موقعیت بنیان گذار انقلاب محکم تر و در نهایت این که چهره واقعی آمریکا هم به خوبی برای همه عیان شد، چراکه بعد از وقوع فاجعه خونین ۱۷ شهریور افراد از جمله کارتر گفت و گوی مفصلی با شاه داشت و حمایت خود را اعلام کرد که این حمایت صریح وی از اقدام های سرکوب گرایانه شاهنشاه نفرت مردم را از ایالات متحده بیشتر کرد و چهره واقعی آمریکا برای مردم افشا شد.
 
این کارشناس خاطرنشان کرد: در ماجرای ۱۷ شهریور شماری از مردم برای سرنگونی نظام پادشاهی و پیوستن به حکومت نوبنیاد بر مبنای اسلام اقدام کردند و بعد از آن اقداماتی رخ داد و منجر به پیروزی انقلاب شد.
 

 
 مقدمه ای برای پیروزی انقلاب اسلامی
 
امیر فرزادی، یکی دیگر از کارشناسان مسائل سیاسی نیز در گفت و گو با خبرنگار ما گفت: در روز هفدهم شهریور ماه عیار بندگان مجاهد و حامی دین سنجیده شد، صبح این روز مردم در کوچه پس کوچه های تهران خبر از یک تجمع بزرگ به رهبری یک روحانی به نام یحیی نوری می دادند.
 
وی تصریح کرد: بعد از گذشت ۲۱ روز از حادثه تلخ سینما رکس آبادان، حکومت پهلوی به سرکردگی فرماندار نظامی تهران تیمسار غلامعلی اویسی برگزاری هر گونه تجمعی را ممنوع کرده و در واقع حکومت نظامی اعلام شده بود که نباید توسط فرد یا گروه ها شکسته می شد.
 
این کارشناس مسائل سیاسی بیان کرد: اما مردم بدون توجه به هشدارهای حاکمان دژخیم و نظامیان وفادار به طاغوت به میعادگاه یعنی میدان ژاله حرکت کردند، جمعیت انبوه میدان ژاله، اویسی را بر آن داشت که با بالگرد نظامی و حمل سلاح سنگین مردم را بترساند و باعث پراکندگی جمعیت شود.
 
وی گفت: مردم خشمگین و به ستوه آمده ترسی از این هیاهو نداشتند و همین امر باعث شد تا بزدلان حکومت پهلوی توسط بالگرد نظامی و با سلاح های سبک و سنگین به مردم بی دفاع شلیک کنند.
 
این کارشناس مسائل سیاسی بیان کرد: قیام ۱۷ شهریور یکی از اتفاق های مهم در به ثمر رسیدن انقلاب اسلامی ایران بود، چراکه در این روز بیش از چهار هزار حق جو به شهادت رسیدند.
 
وی گفت: این روز که به جمعه سیاه معروف است در نهایت برای حکومت پهلوی سنگین تمام و باعث شد بیانیه علما به خصوص امام خمینی (ره) صادر شود تا بازاریان و کارگران شرکت نفت تهران دست از کار بکشند.
 
فرزادی بیان کرد: حتی بسیاری از کشورهای اروپایی این اقدام حکومت پهلوی را محکوم کردند و تنها کشور مستکبر عالم یعنی آمریکا از آن اعلام حمایت کرد، این روز در تاریخ انقلاب اسلامی همیشه جاودان مانده است.
 
 نقطه عطفی برای تغییر ساختار سیاسی کشور
 
 احمد رضا طاهری، استادیار علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی زاهدان و کارشناس مسائل سیاسی نیز در گفت و گو با خبرنگار ما بیان کرد: در زمان طاغوت بین مردم و حکومت، به خصوص بین روحانیون که در جامعه ایران ریشه های محکم داشتند و رژیم پهلوی فاصله عمیق ایجاد شده بود و این فاصله در نهایت باعث شد که مردم با هدایت روحانیون برجسته و عواملی که از سیاست‌های حکومت پهلوی ناراضی بودند، دست به تظاهرات بزنند.
 
وی افزود: مسئله هفده شهریور شکاف بین مردم و روحانیون را با حکومت عمیق تر کرد و همچنین موجب شد که گروه‌های مختلف که از مخالفان رژیم پهلوی بشمار می‌رفتند بیشتر به مبارزه بپردازند.
 
استاد یار علوم سیاسی اضافه کرد: پس از 17 شهریور بود که برخی گروه های خوش بین متقاعد شدند که راه های صلح و سازش با حکومت پهلوی موثر نیست و سرنگونی رژیم را مناسب ترین استراتژی می‌دانستند.
 
طاهری ادامه داد: هر چند آمریکایی ها توصیه ها و مشاوره های مختلفی به شاه می‌دادند اما همه آنها روی این نکته اتفاق نظر داشتند که محمد رضا پهلوی مشروعیت مردمی خود را از دست داده است و چنانچه سرکوب معترضان توسط رژیم پهلوی موثر واقع نگردد، آنها نمی‌توانند بیش از این از شاه حمایت کنند و برای حفظ ظاهر خود در نگاه جهانیان مجبور خواهند شد از حمایت شاه دست بردارند.
 
وی خاطر نشان کرد: این قیام را می توان به عنوان یکی از نقاط عطف مبارزات مردم علیه ظلم و استبداد دانست که در پایان منجر به تغییر ساختار سیاسی کشور از پادشاهی به جمهوری اسلامی شد.
 
به گفته این کارشناس مسائل سیاسی، مهمترین درس‌هایی که می‌توان از قیام 17 شهریور آموخت این است که ظلم و ستم هرگز پایدار نمی ماند و بالاخره این مردم هستند که همیشه پیروز خواهند شد، اگرچه ممکن است مردم بهای سنگینی بپردازند مثل آنچه که در 17 شهریور رخ داد اما در نهایت برگ برنده با مردم است.
 
طاهری اذعان کرد: حتی اگر قدرتمندترین کشورها از یک دیکتاتور یا پادشاه که پایگاه مردمی نداشته باشد حمایت کنند، چنین حمایتی تداوم نخواهد داشت و اصل را باید بر محبوبیت مردمی گذاشت، مردمی بودن و محبوبیت امام خمینی (ره) یکی از مهمترین فاکتورهایی بود که انقلاب اسلامی را به پیروزی رساند.
 
وی تصریح کرد: دومین درسی که می‌توان آموخت این است که دولت‌ها و حکومت‌ها در هر جای دنیا که حکمرانی می‌کنند باید سعی داشته باشند که فاصله ها و شکاف‌ها را بین خود و مردم از بین ببرند، شکاف ها اگر عمیق باشند، کار انسجام را بسیار سخت می‌کند.
 
این کارشناس مسائل سیاسی گفت: بارها امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری در فرمایشات خود به دولت مداران و سیاستمداران توصیه های فراوانی در این زمینه کرده اند، این فرمایشات توام با مطالعه تاریخ مسائل ایران، برای سیاستمدارانی که اکنون امور کشور را در دست دارند بسیار حیاتی است.

 
 گام بلند مردم برای رسیدن به انقلاب
 
یعقوب کریمی گفت: 17 شهریور روز تجلی اراده ملت و حماسه ایرانیان است که نقطه عطفی در تاریخ انقلاب درآمد و سرآغاز مرحله جدیدی از اوج انقلاب و سراشیبی سقوط نظام شاهنشاهی شد.
 
یعقوب کریمی، یکی دیگر از کارشناسان امور سیاسی نیز در گفت و گو با خبرنگار ما بیان کرد: قیام 17 شهریور یکی از نقاط عطف مبارزات مردم علیه رژیم پهلوی است، این قیام خونین موجب شد تا ملت ایران با عزمی راسخ در راستای پیروزی انقلاب اسلامی گام بردارند و با اراده و اتحاد در تسریع سقوط رژیم پهلوی کمک کنند.
 
وی با اشاره به نقش پررنگ روحانیت، نیروهای مذهبی و انقلابی در این قیام، افزود: ماه مبارک رمضان بهترین فرصت اتحاد بین نیروهای مذهبی و انقلابی بود و وجود هزاران مسجد و روحانی بیانگر ایجاد یک تشکیلات به نسبت منسجم و متحدالشکل است که با مردم یک خیزش همگانی و داشتن اتحاد و همدلی به خیابان ها آمدند که باعث حیرت و غافلگیری بدون انتظار رژیم شاه و متحدان آن شد.
 
این کارشناس سیاسی ادامه داد: نارضایتی های مردمی و گسترش بحران و تنش داخلی که از آغاز ماه رمضان آغاز شده بود، پس از آتش‏سوزی سینما آبادان شدت یافت.
 
وی با بیان اینکه رژیم پهلوی علی رغم تلاش های زیاد برای تعطیلی روز 16 شهریور کار به جایی نبرد، تصریح کرد: مردم ایران باردیگر اقدام به تظاهرات عمومی کردند و با شعارهایی علیه رژیم ستم‌شاهی به اعتراض های خود ادامه دادند و خواهان نظام مطلوب با شعار«استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی» بودند و در ادامه در روز17 شهریور در میدان شهدای تهران (ژاله سابق) بر آن تاکید کردند.
 
کریمی با اشاره به واکنش غرب و استعمارگران به این قیام گفت: در پی وقوع کشتار مردم بی دفاع ایران در واقعه 17 شهریور، مقامات آمریکایی زشت ترین واکنش را داشتند که ‌پشتیبانی‌ خود را از رژیم فاسد پهلوی در خصوص این اقدام ها نشان دادند و بار دیگر چهره واقعی مدعیان دفاع از حقوق بشر به ویژه آمریکایی ها برای همه آشکار شد.
 
وی با بیان این که قیام خونین 17 شهریور نتایج و پیامدهای بسیار وسیعی داشت، اظهار کرد: مهم ترین نتیجه این قیام تسریع در سیر سقوط رژیم پهلوی است و همچنین پس از این واقعه انسجام فکری و اتحاد عملی بین مخالفان رژیم پهلوی تحت رهبری حضرت امام (ره) ایجاد و شکاف بین مردم و حکومت پهلوی عمیق تر و اعتصابات سراسری فراگیر شد.
 
این کارشناس افزود: یکی از افتخارات ملت ایران تبلور وحدت و یکپارچگی آنان و کینه شان نسبت به رژیم پهلوی که از دی ماه سال 56 شعله ور شده بود، نقطه اوج آن در 17 شهریور 57 است.
 
کریمی خاطرنشان کرد: این اتقافات که به تعبیر امام خمینی (ره) ایام الله است، چنان تأثیر شگرفی در روند قیام مردم ایران علیه استبداد و استثمار داشت که پس از پنج ماه در روز 22 بهمن همان سال، پیروزی انقلاب اسلامی به وقوع پیوست.
 
 آغازی بر پایان سلسله پهلوی
 
علی کیخا، یکی دیگر از کارشناسان سیاسی در گفت و گو با خبرنگار ما ضمن گرامیداشت سالروز قیام ۱۷ شهریور، بیان کرد: علی کیخا گفت: ۱۷ شهریور ۵۷ که با قتل عام بی رحمانه مردم ایران توسط رژیم ظالمانه شاهنشاهی در میدان ژاله «جمعه سیاه» نامگذاری شد، نقطه آغازی بر پایان سلسله پهلوی بود.
 
به گفته کیخا، این واقعه به قیام ۱۵ خرداد سال ۴۲ و نقش امام خمینی (ره) بر می گردد، بیداری و هوشیاری ایشان باعث شد ملت ایران عزم خود را جزم کنند و در برابر نظام شاهنشاهی ایستادگی کنند و به دنبال ایجاد حکومت اسلامی باشند.
 
وی افزود: قیام ۱۵ خرداد سال ۴۲ با دخالت آمریکایی ها با شکست مواجه شد و تعداد زیادی از مردم توسط ارتش شاهنشاهی به شهادت نائل و عده ای هم توسط ساواک دستگیر شدند و این مسئله تداوم پیدا کرد و امام(ره) از ایران به خارج از کشور تبعید شدند و در طول ۱۵ سال ملت ایران را از دور هدایت می کردند تا این که قیام اصلی توسط مردم ایجاد شد و خواسته آنان تشکیل حکومت اسلامی بود.
 
این کارشناس سیاسی ادامه داد: در نیمه دوم سال ۵۶ قیام سراسری در شهرهای مختلف ایران شکل گرفت و مردم ایران توسط امام راحل مورد هدایت و راهنمایی قرار می گرفتند.
 
وی اضافه کرد:  تا این که در روز ۱۷ شهریور سال ۵۷ مردم به خیابان ها ریختند و خواهان برچیدن نظام شاهنشاهی و تشکیل حکومت اسلامی شدند و در آن زمان شاه با تمام قوا، نیروهای مسلح، شهربانی، ارتش برای سرکوبی قیام به خیابان آمد، اما از این مسئله غافل بود که ملت ایران مسیر خود را به درستی شناختند و به دنبال تحقق اهداف شان هستند، اما آنان در مقابل  مردم صف آرایی کردند و ملت را به گلوله بستند تا قیام با شکست مواجه شود.
 
کیخا در ادامه، عنوان کرد: در تهران تعداد زیادی از مردم به خیابان ها آمده بودند، خصوصا در میدان ژاله تهران که اکنون به میدان شهدا معروف است، نیروهای رژیم شاهنشاهی ملت را زیر آتش گلوله گرفته بودند ولی با آن حال فریاد الله اکبر و خمینی امام از آن جا به گوش می رسید، این اتفاق ها در روز جمعه روی داد که آن روز به جمعه سیاه معروف شد.
 
وی تصریح کرد: بنابراین در ۱۷ شهریور سال ۵۷ خون های مردم ریخته شد و به ثمر آن رژیم شاهنشاهی در کوتاه ترین زمان در ۲۲ بهمن ساقط و نظام جمهوری اسلامی ایران پایه گذاری شد و اکنون بعد از گذشت ۴۱ سال این حکومت تداوم دارد و تا قیام حضرت مهدی (عج) ادامه دارد که پرچم آن توسط مقام معظم رهبری به صاحب اصلی تحویل داده شود.
 
انتهای پیام/